Materiały do audytu wewnętrznego: zapobieganie i zwalczanie występowania szkodników  w zakładach produkujących żywność

/appFiles/site_180/images/autor/WBxA4KJgyVOiTeR.png

Autor: Katarzyna Kot

Dodano: 14 grudnia 2018
Materiały do audytu wewnętrznego: zapobieganie i zwalczanie występowania szkodników  w zakładach produkujących żywność

Zwalczanie szkodników jest częścią Dobrej Praktyki Produkcyjnej i warunkiem niezbędnym dla procedur opierających się na systemie HACCP. Jako integralna część systemu, powinna być prowadzona ze starannością oraz właściwie udokumentowana. W każdym zakładzie powinien funkcjonować system kontroli i monitorowania obecności szkodników, jak również program stosowania odpowiednich środków zabezpieczających, adekwatnych do charakterystyki produkcyjnej danego zakładu i jego otoczenia.

Procedura audytu wewnętrznego jest jednym z elementów wymaganych przez system HACCP. Lista kontrolna zawierająca pytania doskonale sprawdza się jako skuteczne narzędzie kontroli wewnętrznej. Wyodrębnienie poszczególnych sektorów programu zwalczania szkodników może być ułatwieniem w przypadku audytowania poszczególnych obszarów. Poniższa lista jest zgodna z wytycznymi stosowania HACCP wg Kodeksu Żywnościowego i ujmuje zagadnienia HACCP w ścisłym powiązaniu z GMP i GMH.

1. Cel – przeprowadzenie audytu wewnętrznego.
2. Przeprowadzenie audytu
3. Etapy audytu:
• spotkanie otwierające;
• przegląd dokumentacji;
• zbieranie informacji;
• podsumowanie audytu;
• protokół z audytu;
• spotkanie zamykające.
4. Członkowie zespołu audytującego posługują się listą kontrolną, zawierającą zbiór pytań dostosowanych do audytowanego obszaru, niezbędnych do tego, aby ustalić czy system funkcjonuje efektywnie.
5. Zespół audytujący podczas audytu:
• przeprowadza obserwacje;
• rozmawia z pracownikami;
• sprawdza kompletność i aktualność zapisów;
• odnotowuje niezgodności.
6. Każda stwierdzona niezgodność jest dyskutowana i zapisywana w Protokole Niezgodności.
7. Protokół niezgodności zostaje przekazany Zarządowi, a kopie kierownikom obszarów.
8. Za realizację działań korygujących odpowiadają kierownicy audytowanych obszarów.
9. Po zakończonym audycie wewnętrznym zespół audytujący przygotowuje Protokół z audytu wewnętrznego HACCP w czasie nie dłuższym niż 5 dni roboczych.

10.  Dokumenty audytowe przechowuje się przez okres 3 lat, licząc od dnia przeprowadzenia audytu. Przedstawiona przykładowa lista kontrolna może być modyfikowana i dostosowana do specyfiki danego zakładu.

Jak korzystać z listy kontrolnej?

W liście kontrolnej proponuje się 4 kategorie odpowiedzi na poszczególne pytania, które należy wpisywać w poszczególnych rubrykach.
• 4 pkt – wymagania spełnione;
• 2 pkt – wymagania zasadniczo spełnione/można zaakceptować;
• 0 pkt– wymagania niespełnione.

Zgodność z wymaganiami (Z) należy obliczyć zgodnie ze wzorem
z = a × 100%/b (dzielone przez b)
a – liczba punktów uzyskanych podczas audytu;
b – maksymalna liczba punktów do uzyskania.

Interpretacja wyników

Zgodność poniżej 50% świadczy o tym, że system nie spełnia swojej funkcji.

Dokumenty powiązane– regulacje dotyczące higieny żywności

Dokumenty międzynarodowe:
• Codex Alimentarius Recommended Recommended International International Code of Practice Practice General General Principles Principles of Food Hygiene Hygiene, CAC/RCP 1 , CAC/RCP 1– 1969, Rev. 2.

Akty prawne:
• Rozporządzenie (EC) 178/2002.
• Rozporządzenie (EC) 852/2004.
• Dyrektywa 93/43 EEC w sprawie higieny.

• Dyrektywa 93/43 EEC w sprawie higieny środków spożywczych.
• Dyrektywa 89/397 EEC w sprawie urzędowej kontroli kontroli środków spożywczych.
• Dyrektywa 93/99 EEC w sprawie dodatkowych środków związanych z urzędową kontrolą żywności.
• Ustawa z 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 265).
• Rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie wymagań higieniczno-sanitarnych w zakładach produkujących lub wprowadzających do obrotu środki spożywcze (Dz.U. z 2004 r. nr 104, poz. 1096).
• Rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej żywności i przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji higieny w procesie produkcji (Dz.U. z 2004 r. nr 120, poz. 1259).
•Rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie przeprowadzania urzędowej kontroli żywności (Dz.U. z 2004 r. nr 104, poz. 1098).

1. Otoczenie zakładu i budynek
1.1. Czy zakład jest ogrodzony?
1.2. Czy pojemniki na odpady są odpowiednio usytuowane i należycie utrzymane?
1.3. Czy istnieje harmonogram opróżniania pojemników na odpady?
1.4. Czy stan techniczny budynku jest właściwy (dach, rynny, ściany)?
1.5. Czy na terenie zakładu nie znajdują się zwierzęta?
1.6. Czy wstęp osób obcych na teren zakładu jest monitorowany?
1.7. Czy na terenie wokół zakładu panuje czystość i porządek?
1.8. Czy zakład ma stałe umowy na wywóz śmieci?
1.9. Czy w budynku przeprowadzana jest regularna kontrola stanu drzwi i okien?
1.10. Czy kontrolowany jest poziom utrzymania czystości wokół budynku?
1.11. Czy kontrolowany jest sposób magazynowania i rotacji produktów?
1.12. Czy w zakładzie zostały wyodbrębnione strefy wysokiego, średniego i niskiego ryzyka występowania szkodników?
1.13. Czy zakład ma zamontowane mechaniczne środki zapobiegające wtargnięciom szkodników?
1.14. Czy procedura przewiduje kontrolę firmy DDD?
1.15. Czy zakład posiada plan pułapek, detektorów i innych urządzeń monitorujących obecność szkodników?

2. Karaczany
2.1. Czy karaczany są obecne na terenie objętym inspekcją?
2.2. Czy prowadzone są obserwacje śladów obecności karaczanów na terenie wokół zakładu?
2.3. Czy pracownicy zostali przeszkoleni w zakresie obserwacji śladów zostawianych przez karaczany (brązowe, nieregularne smugi– odchody ciekłe)?
2.4. Czy pracownicy zostali przeszkoleni w zakresie charakterystycznych miejsc przebywania karaczanów?
2.5. Czy prowadzone są okresowe obserwacje przy użyciu narzędzi (latarki, płynne areozole), które mogą wypłoszyć potencjalnie przebywające w zakładzie karaczany?

3. Gryzonie
3.1. Czy gryzonie są obecne na terenie objętym inspekcją?
3.2. Czy prowadzone są obserwacje śladów obecności gryzoni na terenie wokół zakładu?
3.3. Czy pracownicy zostali przeszkoleni w zakresie obserwacji śladów zostawianych przez gryzonie (plamy, odchody, ślady po ugryzieniach)?
3.3. Czy prowadzone są obserwacje śladów obecności gryzoni w zakładzie?
3.4. Czy istnieją wiarygodne dowody, że gryzonie były aktywne na tym terenie w ciągu ostatnich dwóch lat?
3.5. Czy rozmieszczenie budynków, ich konstrukcja, podłoże sprzyjają inwazji gryzoni?
3.6. Czy proces produkcji sprzyja inwazji gryzoni?
3.7. Czy proces składowania towarów sprzyja inwazji gryzoni?
3.8. Czy proces transportu zewnętrznego sprzyja inwazji gryzoni?
3.9. Czy w najbliższym otoczeniu zakładu występują zbiorniki wodne, dworce kolejowe lub tereny rekreacyjne?

4. Świadomość zagrożenia ze strony szkodników i szkolenie personelu
4.1. Czy personel jest świadomy zagrożenia ze strony szkodników, które może mieć miejsce w otoczeniu ich miejsca pracy?
4.2. Czy personel jest szkolony w zakresie obserwacji pod kątem obecności szkodników?
4.3. Czy istnieją procedury postępowania w przypadku odbioru towarów zewnętrznych (produkty cząstkowe, półprodukty, opakowania) pod kątem obecności szkodników?
4.4. Czy w zakładzie są dostępne materiały informacyjne dotyczące obecności i zapobiegania występowania szkodników rozmieszczane w poszczególnych miejscach pracy lub innych pomieszczeniach (takich jak stołówki czy korytarze).
4.5. Czy personel umie prawidłowo zidentyfikować szkodniki?
4.6. Czy personel ma dostęp do materiałów ułatwiających identyfikację rzadziej występujących szkodników?
4.7. Czy personel wyposażony jest w narzędzia ułatwiające zaobserwowanie i zidentyfikowanie szkodników (np.szkło powiększające, łopatka, latarka)?
4.8. Czy program zwalczania szkodników uwzględnia kontrolę maszyn i części trudno dostępnych?

5. Spisywanie raportów i dokumentacja danych
5.1. Czy proces zwalczania szkodników jest monitorowany?
5.2. Czy istnieje wzór raportu o pojawieniu się szkodników?
5.3. Czy istnieje procedura powiadomienia osób ze stanowiska kierowniczego w przypadku pojawienia się szkodników?
5.4. Czy proces usuwania szkodników jest monitorowany?
5.5. Czy prowadzone są analizy pomocne w określeniu sezonowych zmian zachowań u szkodników?

5.6. Czy dokumentowane są zgłoszenia i skargi o pojawieniu się szkodników?
5.7. Czy stacje z przynętami są odpowiednio oznaczone naklejkami?
5.8. Czy monitorowanie przynęt i mechanicznych zabezpieczeń jest odpowiednio udokumentowane?
5.9. Czy zespół HACCP regularnie odbywa szkolenia dotyczące zapobieganiu szkodnikom w zakładzie?
5.10. Czy pokontrolne środki ostrożności są dokumentowane?
5.11. Czy udokumentowane są informacje o typie, ilościach stosowanych substancji wabiących/przynęt, sposobie ich zastosowania, a także postępowaniu powypadkowym?
5.12. Czy istnieje procedura usuwania martwych szkodników?
5.13. Czy jest wzór raportu dotyczący zatrucia zwierząt niebędących szkodnikami?
5.14. Czy jest wzór raportu dotyczący brakujących pułapek z ustaleniem przyczyny wystąpienia braku?

6. Zarządzanie środowiskiem
6.1. Czy prowadzony jest rejestr środków DDD?
6.2. Czy w zakładzie używane są środki groźne dla zwierząt trzecich?
6.3. Czy stwierdzono obecność chronionych gatunków ptaków, ssaków?
6.4. Czy istnieje ryzyko, że zwierzęta niebędące szkodnikami, a będące pod ochroną, będą miały dostęp do pułapek na szkodniki, co spowoduje ich zatrucie?
6.5. Czy procedury zwalczania I zapobiegania szkodnikom przewidują ograniczanie toksycznych przynęt?

Co może sprawdzić urzędowa kontrola?

• Czy istnieją procedury zwalczania owadów i gryzoni?
• Czy istnieje harmonogram zwalczanie owadów i gryzoni i czy jest on realizowany?
• Czy rozmieszczenie, stan i oznakowanie stacji z trutkami oraz pułapek na owady i gryzonie jest prawidłowe, zgodne z planem technicznym zakładu?
• Czy sposób obserwacji stacji z trutkami oraz pułapek na owady i gryzoni jest właściwy?
• Czy zakład posiada zabezpieczenia mechaniczne przed owadami i gryzoniami?
• Czy jest prowadzone monitorowanie i zwalczanie owadów i gryzoni i czy jest ono dostatecznie udokumentowane?
• Czy istnieją procedury postępowania w przypadku z twierdzenia martwych owadów i gryzoni?
• Czy istnieje rejestr środków używanych do deratyzacji i dezynsekcji?
• Czy rejestr środków do deratyzacji i dęzynsekcji uwzględnia numery atestów?

Autor: Katarzyna Kot
Lead Auditor ISO 22000:2005

Najnowszy numer

Nr 65 - Marzec 2024

okładka AJM65

Sztuczna inteligencja (AI) w produkcji żywności

Dostępny w wersji elektronicznej